Werken onder spanning is in principe verboden. In Nederland is het volgens het Arbobesluit 3.5 alleen toegestaan om onder spanning te werken als:
- De dringende noodzaak tot het uitvoeren van werkzaamheden onder spanning is aangetoond en er hiervoor een uitdrukkelijke opdracht voor is gegeven.
- De installatie hiervoor geschikt is en er maatregelen zijn getroffen om gevaren te voorkomen.
De volgende stappen zijn nodig om veilig onder spanning te werken:
- Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)
De eerste stap is het uitvoeren van een RI&E om de risico’s van het werken onder spanning in kaart te brengen. In de RI&E moet onder andere worden beoordeeld:
- De aard en de spanning van de elektrische installatie.
- De aard van de werkzaamheden die onder spanning moeten worden uitgevoerd.
- De maatregelen die nodig zijn om de risico’s te beperken.
- Plan van aanpak
Op basis van de RI&E wordt een plan van aanpak opgesteld. Dit plan moet onder andere bevatten:
- De werkzaamheden die onder spanning moeten worden uitgevoerd.
- De maatregelen die nodig zijn om de risico’s te beperken.
- De verantwoordelijkheden van de betrokken personen.
- Veiligheidsmaatregelen
De volgende veiligheidsmaatregelen moeten worden getroffen om het werken onder spanning veilig te maken:
- Spanningloos maken: De elektrische installatie moet spanningsloos worden gemaakt voordat er aan gewerkt mag worden. Dit kan door middel van een werkschakelaar, een aardlekschakelaar of een andere geschikte methode.
- Bescherming tegen direct contact: De installatie moet worden beschermd tegen direct contact met actieve delen. Dit kan door middel van isolatie, afscherming of andere geschikte methoden.
- Bescherming tegen indirect contact: De installatie moet worden beschermd tegen indirect contact met actieve delen. Dit kan door middel van aarding, overspanningsbeveiliging of andere geschikte methoden.
- Persoonlijke beschermingsmiddelen: De werknemers die onder spanning werken moeten persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) dragen die hen beschermen tegen elektrische schokken.
- Toezicht
Er moet toezicht worden gehouden op de werkzaamheden onder spanning. Dit toezicht kan worden uitgevoerd door een deskundige, zoals een elektrotechnisch geschoold persoon.
Werken onder spanning is een gevaarlijke activiteit. Het is daarom belangrijk om de veiligheidsmaatregelen goed na te leven om het risico op een ongeluk te verkleinen.
Specifieke maatregelen voor laagspanning
In Nederland is het volgens de NEN 3140 toegestaan om onder spanning te werken aan laagspanningsinstallaties met een spanning van maximaal 1.000 volt. Voor hoogspanningsinstallaties is deze uitzondering niet van toepassing.
Bij het werken onder spanning aan laagspanningsinstallaties zijn de volgende aanvullende maatregelen nodig:
- Verplichte aanwezigheid van een tweede persoon: Bij het werken onder spanning aan laagspanningsinstallaties is het verplicht om een tweede persoon aanwezig te hebben. Deze persoon moet in staat zijn om in te grijpen in geval van nood.
- Gebruik van een ‘veilige werkwijze’: Bij het werken onder spanning aan laagspanningsinstallaties moet een ‘veilige werkwijze’ worden gebruikt. Deze werkwijze is vastgelegd in de NEN 3140.
Voorbeelden van werken onder spanning
Werken onder spanning komt voor in verschillende sectoren, zoals:
- Netbeheer: Het onderhouden en repareren van hoogspanningskabels en -masten.
- Industrie: Het uitvoeren van werkzaamheden aan elektrische installaties in fabrieken en andere industriële omgevingen.
- Bouw: Het aansluiten van elektrische installaties in nieuwbouwwoningen en andere gebouwen.
- Dienstverlening: Het repareren van elektrische apparaten bij mensen thuis.
Risico’s van werken onder spanning
Elektrische schokken zijn het grootste risico bij het werken onder spanning. Een elektrische schok kan ernstige verwondingen of zelfs de dood tot gevolg hebben.
Andere risico’s van werken onder spanning zijn:
- Brand
- Explosie
- Verblinding
- Gehoorbeschadiging
Veilig werken onder spanning is essentieel om de risico’s te beperken.